ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ. Διδάσκων: Θανάσης Μουσόπουλος

• ΤΡΙΤΗ 10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023, ώρα 6-7 μμ
• «Από την αλήθεια του Πλάτωνα στην αλήθεια του Αριστοτέλη»

Στο πρώτο μάθημα του 2023 θα ολοκληρώσουμε την προσέγγισή μας στον Πλάτωνα και θα περάσουμε στον αγαπημένο του μαθητή, στον Αριστοτέλη.

Η λέξη αλήθεια παράγεται από το α το στερητικό και το ρήμα λήθω/λανθάνω. Κατά τον Πλάτωνα η αλήθεια είναι ανάμνηση. Η γνώση έχει σα στόχο τη σύλληψη της αλήθειας, στοχεύει στην άρση της λήθης. Γνωρίζω = ξαναθυμάμαι. Η ψυχή κατά την περιαγωγή στον ουρανό γνώρισε τις ιδέες. Με τη γέννησή μας η ψυχή εισήλθε στο σώμα, τότε ξεχάσαμε τις ιδέες. Οι παραστάσεις των αισθητών είναι απατηλά είδωλα, σκιές, ψευδή αντίγραφα των ιδεών. Το δυστύχημα είναι ότι δεν έχουμε συνείδηση αυτής της πλάνης. Την πλάνη εξηγεί με το μύθο του σπηλαίου. Ο απελεύθερος δεσμώτης είναι ο φιλόσοφος που βλέπει τα ίδια όντα, τις ιδέες, όχι τα είδωλά τους. Οι αισθήσεις είναι οι αλυσίδες που δεσμεύουν τον άνθρωπο. Πρέπει να εμπιστευθούν το νου τους και όχι τις αισθήσεις τους. Εκείνο που απαιτείται είναι να ξαναθυμηθούμε τις αλήθειες. Η γνώση είναι ανάμνηση.

Η θεωρία του Πλάτωνα επικρίθηκε από τους μαθητές του στην ίδια την Ακαδημία. Ο Αριστοτέλης μαθητής του Πλάτωνα αμφισβήτησε επίσης το δάσκαλό του. Είπε το περίφημο “Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δʼ αλήθεια”.

Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Στάγειρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. και ο πατέρας του ήταν γιατρός των Μακεδόνων βασιλέων. Σε ηλικία 17 κατεβαίνει στην Αθήνα και σπουδάζει στην Ακαδημία, όπου συναντά τον Πλάτωνα. Για 20 χρόνια φοιτά και μέσα από συγκρούσεις με τις πλατωνικές ιδέες διαμορφώνει τις απόψεις του. Το 347 με το θάνατο του Πλάτωνα φεύγει και πηγαίνει στην Άσσο της Μ. Ασίας, μια νέα περίοδος της φιλοσοφικής του πορείας. Στο διάστημα 343 – 335 π.Χ. βρίσκεται στη Μακεδονία και διδάσκει τον Αλέξανδρο. Μετά κατεβαίνει στην Αθήνα και ιδρύει το Λύκειο. Με την αγγελία του θανάτου του Αλεξάνδρου καταφεύγει (από φόβο) στη Χαλκίδα, όπου πεθαίνει το 322 π.Χ. Στον Αριστοτέλη αποδίδονταν από 400 έως 1000 έργα, σε εμάς έφτασαν 47 ολόκληρα έργα μικρά και μεγάλα. Άλλα έργα του ήταν εξωτερικοί λόγοι – δημόσια μαθήματα και άλλα εσωτερικά – κείμενα κλειστών μαθημάτων του. Διαιρούνται : Λογικά, Φυσικά Μεταφυσικά, Ηθικά, Πολιτικά, Τεχνοκρατικά,

Ο Αριστοτέλης, πίστευε, όπως και ο Πλάτωνας, ότι ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να γνωρίσει την πραγματικότητα και να γίνει κάτοχος της αλήθειας. Δε δεχόταν τις πλατωνικές ιδέες και ήταν περισσότερο ορθολογιστής και επιστήμονας. Εξάλλου, πίστευε ότι η ευδαιμονία αποτελεί το ύψιστο αγαθό της ζωής μας, και εν ονόματι αυτής οφείλουμε να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας, αποφεύγοντας τα άκρα.

Όπως παρατηρεί η J. de Romilly ‘υπάρχει κάποιος εγκυκλοπαιδισμός στο έργο του. Μετά από αυτόν δε θα ξαναβρούμε το συνδυασμό όλων των μαθήσεων’.

Στο μάθημα της 24ης Ιανουαρίου 2023 και στα τρία επόμενα θα δούμε αποσπάσματα από έργα του Αριστοτέλη που δείχνουν τη δική του «αλήθεια».

• ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ